Ayçiçek Yağı Neden Sürekli Zamlanıyor
Ayçiçek yağı neden sürekli zamlanıyor sorusu, son günlerde özellikle sosyal medya sitelerinde gündemden hiç düşmeyen bir başlık olarak yerini alıyor. Geçtiğimiz yılın ortalarından bu yana yaklaşık yüzde 40 zamlanan ayçiçek yağının, marketlerdeki 5 litrelik fiiyat etiketi 85 lira seviyelerine ulaştı. Önceleri 5 litrelik standart paketleme yerine; 4 ve 4,5 litrelik ambalajlarda piyasaya sürülerek fiyat artışları psikolojik olarak gizlenirken, artık engellenemez yükselişi kimseden saklanamaz hale geldi. Peki bunun sebebi neydi? Ülkemiz “kendi kendine yeten bir tarım ülkesi” olaraka neden bu sorunlarla karşılaşıyor?
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre ayçiçek yağı fiyatları 2020 Ağustos-Kasım ayları arasında üç ayda yüzde 40 yükseldi. Marketlerde 5 litrelik ayçiçek yağları 2020 Temmuz ayında 40-50 lira seviyelerinde iken, bugün 75-85 lira aralığında fiyatlar görülüyor. Sebepleri tahmin etmek çok da zor değil aslında, ama bir kez de biz derleyelim istedik.
Yüksek Talep ve Düşük Arz
Ayçiçeğinde son iki yıldır beklenin çok altında rekolte elde edildi. Aslında rekolteden öte, fiyatlarda ayçiçeği yüksek talep gören bir temel gıda ürünü olmasının payı büyük. Ancak burada önemli bir nokta var ki; ayçiçek yağı tüketicilerin çok severek tükettiği bir ürün değil, bir zorunluluk. Zira 2020 yılında çiğ süt fiyatlarında yüzde 28’lik bir artış olmasına karşın, süt ürünlerindeki fiyat artısı yüzde 40’lara yaklaştı. Bunun sonucunda tereyağının kilogram fiyatları marketlerde 70 liraya ulaşmış durumda. Akdeniz havzasının en büyük zeytin üretici olan ülkemizde, zeytin yağı halen büyük bir halk kesimi için ulaşılabilir bir ürün değil. Halihazırda rakip yağlardaki fiyat artışı nedeniyle de yakın gelecekte fiyatlarının çok da düşmesini beklememek gerekli.
Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından yayımlanan Ayçiçeği Bülteni’ne göre 2019 yılında 1 milyon 950 bin ton ayçiçeği üretimi gerçekleştirildi. Ancak bu rakamların yukarıda bahsettiğimiz gibi alternatif yağ ürünlerine ulaşımın zorlaşması nedeniyle çok yetersiz kaldığını söylemek mümkün. Öyle ki Türkiye’de TÜİK’in enflasyon sepetindeki ağırlığı itibariyle ayçiçeği yağının ağırlığı mısırözü yağının 22 katı, margarinin 8,5 katı, zeytinyağının 1,8 katı, tereyağının ise 1,5 katı. Başka bir ifadeyle halkın en çok tercih ettiği yağ açık ara farkla ayçiçeği olduğu görülüyor. Bu tercihin sebebi hiç kuşkusuz alım gücü yetersizliğinden kaynaklanıyor.
Ayçiçek İthalatında Dünyada İkinciyiz
OEC raporuna göre Dünyada’ki toplam 4.12 Milyar Dolarlık ayçiçeği ticaretinin 321 Milyon Dolarlık kısmını Hollanda, 298 Milyon Dolarlık kısmını da Türkiye ithal ediyor. Ayçiçeği çekirdeği konusunda ciddi bir ithalatın söz konusu olması ve ithalat yapılan ürünlerin döviz endeksli olması, son dönemde de dövizde meydana gelen artış doğal olarak ayçiçeği yağı fiyatlarını arttırmaktadır.
USDA verilerine göre Dünyada’ki toplam ayçiçeği ithalatının yüzde 37’sini Türkiye, yüzde 19’unu Avrupa ülkeleri ve yüzde 44’lük kısmını da diğer ülkeler gerçekleştiriyor. Bu verilere göre de Türkiye ayçiçeği konusunda Dünyada ithalatta lider konumda.
Pandemi Tüm Dünya’da Gıda Fiyatlarını Katladı
Salgın ve savaş dönemlerinde gıdaya olan talebin orantısız olarak yükselmesi ve üretimin daralması nedeniyle fiyatlar hızlı yükselişler göstermektedir. Tüm Dünya’da etkisini gösteren Covid19 salgını nedeniyle artan gıda taleplerini karşılamakta zorlanan sektörlerde hızlı fiyat artışları meydana geldi. Ağustos 2020 döneminde 1 ton fiyatı 390 ABD doları olan ayçiçeği Kasım 2020 itibariyle 550 dolar fiyatlarına ulaştı. Buradan da anlaşılacağı üzere üç aylık süredeki Dünya genelinde artış yüzde 35,80 olarak gerçekleşmiş durumda.
İnsanların temel gıdalara ulaşmakta güçlük çekmedikleri bereketli bir yıl olmasını dileriz.
